Bộ phim “Thương nhớ ở ai” phát trên Đài truyền hình Việt Nam được dựng thành phim từ tiểu thuyết “ Bến không chồng” của tác giả Dương Hướng. Tiểu thuyết được trao giải thưởng của Hội nhà văn năm 1991, một giải thưởng danh giá. Cuốn sách là một bức tranh thê lương về những con người Việt nam thôn quê thời hậu chiến. Không có những chi tiết về cảnh đổ máu, bắn nhau nơi chiến trường, nhưng dường như sự cay nghiệt về hủ tục, quan niệm lạc hậu con người ở nơi đây cũng lắm những bi thương.
Đặt trong bối cảnh ở làng Đông- làng quê vùng Bắc bộ với những cây đa quán nước, mái đình, những nét văn hóa đặc trưng của thôn quê ngày ấy. Đằng sau làng quê yên bình ấy, là những bão giông nơi đáy lòng cuồn cuộn, nơi những mảnh đời bất hạnh, oan trái và đáng thương.
Nguyễn Vạn- Người lính và những dấu vết lịch sử
Trở về sau chiến thắng Điện Biên Phủ, với rủng rỉnh những huân chương trước ngực, những huân chương mà có lẽ cả đời này anh chẳng thể dấu hết niềm tự hào. Cùng với những huân chương, da thịt anh cũng chi chít những vết thương do chiến tranh để lại. Anh quay trở về làng Đông, nơi chôn rau cắt rốn, nơi mảnh đất sinh ra anh, nơi có cha mẹ dòng tộc.
Những tưởng Vạn sẽ có một cuộc sống giản đơn hạnh phúc sau nơi chiến trường, nhưng dưới cái nhìn khắt khe của người dân trong làng, những định kiến dư luận đã bóp chết Ngạn, bóp chết những mưu cầu hạnh phúc cơ bản của một con người trong anh. Anh mang trong mình những huy chương chiến công trở về, được sự ngưỡng mộ hô hào của biết bao người nhưng đồng thời cũng phải khép mình phải sống trong khuôn khổ của lệ làng phép xóm. Anh giống như một “Idol” thời ấy vậy, sống như một kẻ cô độc, luôn phải bắt mình phải giữ sạch hình ảnh để người đời nhìn vào. Mặc dù thương chị Nhân, nhưng cuối cùng Vạn cũng chẳng thể vượt qua ranh giới của những hủ tục đay nghiến lệch lạc của xã hội, rồi cuốn mình vào số phận bi kịch.
Nhân – Người phụ nữ cả đời cô độc
Chồng chị hy sinh trong lúc ra chiến trường, chị trở thành góa phụ nghèo nuôi ba đứa con. Nhân không dám đến với Vạn, không dám bày tỏ tình cảm bởi chị là vợ của một liệt sĩ, chị phải thờ chồng. Chị sống trong sự lo sợ dân làng dị nghị, sợ rằng người ta biết tâm chân tình của mình dành cho Vạn, rồi chị sẽ trở thành trò cười cho thiên hạ. Trớ trêu, cuộc đời bắt chị phải lần lượt tiễn hai đứa con trai hy sinh trong chiến trận. Có đêm chi giật mình ám ảnh rằng mình là kẻ giết người, đưa đẩy chồng con vào chỗ chết. Nhưng ôi thời chiến có ai là không quyết sinh quyết tử cho tổ quốc, nếu giữ con ở lại, liệu chị có an tâm với lương tâm của mình.
Hạnh – hòn vọng phu đáng thương
Nhân vật Hạnh khiến tôi thấy đau xót nhất, cả thanh xuân dành trọn một mối tình với Nghĩa, cả hai là thanh mai trúc mã từ thuở trẻ thơ. Nhưng oái ăm thay, mối thù truyền kiếp của hai dòng tộc họ Nguyễn và họ Vũ đã khiến họ phải chịu nhiều ấm ức. Vượt qua tất thảy, sức trẻ nồng cháy với một trái tim hừng hực tình yêu, họ cuối cùng vẫn lấy nhau mặc cho người đời soi mói, dè bỉu. Sau khi Nghĩa đi bộ đội, Hạnh ngày đêm ngóng trông anh đến mòn dại, mười năm có lẻ, Hạnh vẫn canh cánh mỗi đêm không ngủ vì nhớ anh. Nhưng đến ngày Nghĩa trở về, bi kịch xảy ra khi gia đình dòng họ nghi kị cô chẳng thể sinh con, cô cũng nhầm tưởng rằng do chính mình mới không thể sinh cho nhà họ Nguyễn một mụn con, Hạnh tự trách mình không làm trọn bổn phận và dứt áo ra đi. Cô gái đáng thương, hy sinh cả cuộc đời cho nhà chồng rồi phải chịu những đắng cay. Tuổi xuân của cô gói ghém trong hai chữ kỉ niệm ít ỏi với Nghĩa thời trẻ.
Bến không chồng – chứng nhân lịch sử của những mảnh đời chờ đợi
Bến nước như một nhân chứng sống của làng Đông, về những số phận con người không vượt qua được nghịch cảnh xã hội, cuộc đời kết thúc trong bi kịch. Bến nước tượng trưng cho những người phụ nữ ở quê chờ chồng, chờ người yêu nơi trận mạc. Từ bà già, thiếu nữ trẻ con mòn mỏi chiều chiều ra bến nước ngóng người trở về, mặc dù biết có thể sẽ là sự đợi trông mãi mãi. Chiến tranh để lại bao nỗi đau, không chỉ là những vết thương ghim vào da, những vết sẹo rỉ máu mà còn là những mất mát của người ở lại, thấm trên từng bức thư báo tử lạnh lẽo.
“Bến không chồng” là tác phẩm tái hiện lại rõ nét những thói quen nề nếp của làng quê Bắc bộ năm tháng ấy. Xã hội người người tích cực xây dựng nông thôn mới, nhưng những lề thói hủ tục vẫn ăn sâu trong nếp sống suy nghĩ của con người làng Đông. Một bức tranh từ đầu cho đến cuối vẫn còn đó những phảng phất đượm buồn, sự buồn mà có lẽ chỉ có những mảnh đời ấy mới thấu được.
Tác giả: Đồi táo gai
Bạn có thể tham khảo đặt mua tại đây:
